Зносіны з'яўляюцца комунікатыўнай дзейнасцю

Зносіны з'яўляецца камунікатыўнай дзейнасцю.
 
Непісьменныя, непрафесійныя педагагічныя зносіны прыводзяць да педагагічных канфліктаў.
Пачынаючы ўрок ці пазакласную справу, педагог можа ўсміхнуцца і запрасіць навучэнцаў да ўзаемадзеяння, а можа груба і аўтарытэтна, з вокрыкам прымусіць успрымаць сябе… Што гэта? Хутчэй за ўсё, педагог спрабуе мадэляваць педагагічныя зносіны, ператварыўшы яго ў дзейсны педагагічны сродак. Што ж неабходна ведаць і імкнуцца ўлічыць педагогу, арганізуючы зносіны з навучэнцамі?
 
1. Паняцце зносін
Філасофы вызначаюць зносіны як працэс узаемасувязі і ўзаемадзеяння грамадскіх суб'ектаў, у якім адбываецца абмен дзейнасцямі, інфармацыяй, вопытам і вынікамі дзейнасці. Зносіны з'яўляюцца адной з неабходных умоў развіцця асобы і грамадства.
Па адной з вядучых функцый (абмен інфармацыяй – камунікацыя) зносіны прынята называць камунікатыўнай дзейнасцю, г. зн. Гэта мэтанакіраваная актыўнасць чалавека па абмене інфармацыяй з іншымі.
Псіхолагі інтэрпрэтуюць зносіны як складаны і шматпланавы працэс устанаўлення і развіцця кантактаў. Кантакты могуць усталёўвацца паміж асобнымі людзьмі (міжасабовыя зносіны) і групамі (міжгрупавыя зносіны). Гэтыя кантакты з'яўляюцца абавязковай умовай арганізацыі і ажыццяўлення сумеснай дзейнасці паміж людзьмі.
У структуры кантактаў псіхолагі вылучаюць тры розныя працэсы:
· камунікацыю (абмен інфармацыяй паміж удзельнікамі зносін);
· інтэракцыю (абмен дзеяннямі паміж удзельнікамі зносін);
· перцэпцыю (узаемаразуменне, успрыманне і разуменне партнёра па зносінах).
Усе гэтыя працэсы спрыяюць раскрыццю індывідуальнага, суб'ектыўнага свету аднаго чалавека ў адносінах да іншага.
Камунікатыўны бок зносін мяркуе абмен інфармацыяй паміж удзельнікамі зносін. Гэты абмен інфармацыяй заўсёды афарбаваны ўстаноўкамі, каштоўнасцямі, матывамі кожнага з суб'ектаў зносін, таму назіраецца не простае перамяшчэнне інфармацыі ад партнёра да партнёра, а яе ўдакладненне і ўзбагачэнне, нарошчванне, паглыбленне. Сутнасць камунікацыі заключаецца не ў простым узаемным інфармаванні ўдзельнікаў зносін, а ў іх сумесным зразуменні прадмета зносін, яго спазнанні. Існуюць некаторыя камунікатыўныя бар'еры, да якіх адносяцца сацыяльныя фактары (палітычныя, сацыяльныя ці рэлігійныя адрозненні паміж партнёрамі), індывідуальныя і псіхалагічныя асаблівасці партнёраў па зносінах (закрытасць або адкрытасць да зносін).
Інтэрактыўны бок зносін уяўляе сабой пабудову суразмоўцамі агульнай стратэгіі свайго ўзаемадзеяння. У зносінах асаблівае значэнне мае тып узаемадзеяння паміж людзьмі: кааперацыя ці канкурэнцыя, а часам і канфлікт.
Перцэптыўны бок зносін складаецца ў фармаванні ўдзельнікам зносін выявы суразмоўцы (іншага чалавека). Перш за ўсё, разуменне індывідуальных асаблівасцей суразмоўцы, асаблівасцей яго паводзін.
Адзінства трох бакоў зносін з'яўляецца ўмовай аптымізацыі сумеснай дзейнасці людзей і іх адносін паміж сабой.
Сярод асноўных функцый зносін даследчыкі вылучаюць наступныя:
· устанаўленне агульнасці паміж людзьмі;
· рэгуляцыя сумеснай дзейнасці;
· спазнанне навакольнага свету;
· самавызначэнне асобы.
 
2. Паняцце педагагічнага зносін
Педагагічныя зносіны ёсць мэтанакіраваны складаны і шматпланавы працэс устанаўлення і развіцця кантактаў паміж педагогамі і навучэнцамі ў мэтах іх развіцця. Гэтае супрацоўніцтва, прафесійны кантакт настаўніка і навучэнцаў у педагагічным працэсе (на ўроку, пазакласнай справе, змене, любых іншых педагагічных сітуацыях), накіраваных на змену стану навучэнцаў.
Псіхалагічная структура зносін адпавядае структуры педагагічнага зносін. Прычым, прысутнасць усіх працэсаў зносін (абмен інфармацыяй, узаемадзеянне і ўзаемаразуменне) робіць педагагічныя зносіны ўласна педагагічным. Назіраюцца ў масавай педагагічнай практыцы некаторыя адхіленні ад норм зносін (напрыклад, дамінаванне патоку інфармацыі толькі з боку настаўніка; або замест узаемадзеяння назіраецца жорсткае аднабаковае ўздзеянне педагога на навучэнцаў без належнага разумення з боку навучэнцаў) істотна зніжае эфектыўнасць выкарыстання педагагічнага зносін як сродкі развіцця навучэнцаў.
Сутнаснай характарыстыкай педагагічнага зносін з'яўляецца дыялагічны тып зносін, які выяўляецца ў складаным, шматаспектным, шматпланавым адлюстраванні педагогам і навучэнцамі адзін аднаго, асобасным стаўленні і адкрытым звароце ўдзельнікаў педагагічнага працэсу.
Прыкметамі зносін-дыялогу як вядучай характарыстыкі педагагічнага зносін з'яўляюцца:
· роўнасць удзельнікаў педагагічнага зносін;
· міжсуб'ектныя адносіны ўдзельнікаў зносін;
· прызнаннем удзельнікам зносін актыўнай ролі суразмоўцы;
· уменне слухаць і чуць суразмоўцы;
· безумоўнае прыняцце суразмоўцы;
· адкрытасць рэакцыі і ўласна